Поради што е конфликтот меѓу Ерменија и Азербејџан?

Десетици војници загинале во обновените борби меѓу Ерменија и Азербејџан. Но, која е причината за борбите? И како реагира сојузникот на Ерменија, Русија? 

Конфликтот меѓу Ерменија и Азербејџан тлее со децении и сега повторно се разгорува. Најважните прашања и одговори.

Што се случи?

Тешки борби меѓу Азербејџан и Ерменија избија во вторникот вечерта. Ерменското Министерство за одбрана соопшти дека Азербејџан ги нападнал ерменските позиции во близина на градовите Горис, Сотк и Џермук со артилерија и оружје од голем калибар. „Непријателот се обидува да напредува“, соопшти Министерството за одбрана во Ереван. Ерменскиот премиер Никол Пашинјан во парламентот извести дека се убиени 49 ерменски војници.

Од друга страна, Министерството за одбрана на Азербејџан соопшти дека борбите се предизвикани од масовниот обид за саботажа од страна на Ерменците. „Целата одговорност за ситуацијата е на воено-политичкото раководство на Ерменија“, се вели во соопштението.

Дали е можен прекин на огнот?

Беше објавено дека Азербејџан и Ерменија се договориле за прекин на огнот, кој треба да важи од 13 септември во 9 часот по локално време (7 часот по средноевропско време). Меѓутоа, азербејџанската новинска агенција Тренд известува дека прекинот на огнот траел само неколку минути. Ерменскиот премиер Пашинјан изјави во парламентот дека борбите продолжуваат.

За што е конфликтот?

Иако борбите сега се водат во пограничните региони, конфликтот во основа е фокусиран околу регионот Нагорно-Карабах. Областа припаѓа на Азербејџан, но претежно е населена со Ерменци.

Ерменците и Азербејџанците се натпреваруваат за оваа област од почетокот на 20 век. Кога Советскиот Сојуз се распадна на крајот на векот, ерменските сили обезбедија контрола врз областа во војната од 1992 до 1994 година и окупираа големи делови од Азербејџан. Во 2020 година, Азербејџан ги врати териториите и зазеде стратешки важни точки во Нагорно-Карабах. Најмалку 6.500 луѓе загинаа во борбите таа година. Шестнеделните борби завршија со договор за прекин на огнот со посредство на Русија.

Во април 2022 година, Ерменија и Азербејџан објавија дека сакаат да преговараат за мировен договор за Нагорно-Карабах со посредство на ЕУ. Според Ерменците, треба да се формира комисија која ќе се занимава со прашања за безбедност и стабилност долж границата. Во Ерменија, илјадници луѓе протестираа против можните отстапки за Азербејџан.

Какви се реакциите на обновените борби?

Според неговиот кабинет, ерменскиот премиер Никол Пашинјан телефонски разговарал со американскиот државен секретар Антони Блинкен, со рускиот претседател Владимир Путин, францускиот претседател Емануел Макрон и со претседателот на Советот на ЕУ, Шарл Мишел. Тој повикува на „соодветна реакција од меѓународната заедница“ на активностите на Азербејџан.

Според ерменски извори, Мишел кажал дека ЕУ е „подготвена да вложи напори за да спречи понатамошна ескалација“ и изјавил дека „нема алтернатива за мирот и стабилноста во регионот“.
Ерменскиот министер за одбрана Сурен Папикјан изјави дека разговарал со неговиот руски колега Сергеј Шојгу. Двајцата „се договориле да ги преземат неопходните чекори за стабилизирање на ситуацијата“. Не е јасно што точно значи тоа. Москва ги повика двете земји да го почитуваат договорот за прекин на огнот. Ерменија е сојузник со Русија.

Турскиот министер за надворешни работи Мевлут Чавушоглу на Твитер напиша дека разговарал со својот азербејџански колега за „ерменските провокации“. „Ерменија треба да престане со провокациите и да се концентрира на мировните преговори и соработката со Азербејџан“, рече Чавушоглу. Азербејџан е сојузник со Турција.

Дали конфликтот може да има влијание и на војната во Украина?

Тешко е да се каже во моментов. Меѓутоа, во 2020 година Русија испрати илјадници свои војници во регионот Нагорно-Карабах за да го надгледуваат прекинот на огнот. Конфликтот е товар и за руската војска, која деновиве трпи тешки порази во војната против Украина.

Германија и Азербејџан – немаше ли нешто?

Во минатото, авторитарниот режим на Азербејџан се обиде да го полира својот имиџ и постојано се обидуваше да се доближи до германските политичари. Аферата со Азербејџан беше за лоби-мрежа за која се вели дека ја основал поранешниот државен секретар на ЦСУ, Едуард Линтнер. Пратеничката на ЦДУ, Карин Стренц, која во меѓувреме почина, наводно водела кампања за интересите на диктаторот Илхам Алиев. Политичарот на ЦДУ, Томас Бареис, исто така одржувал контакти со сомнителни политичари и лобисти.